Ein Stori… hyd yn hyn
Ers ei sefydlu ym 1928 mae YDCW wedi rhagori ar ei bwysau ac wedi cyflawni rhai llwyddiannau rhyfeddol, er gwaethaf cyllidebau tynn ac incwm ansicr, gan weithio’n aml gydag eraill i gyflawni nodau cyffredin.
Llwyddiant cynnar oedd cael Castell Dolwyddelan yn cael ei gofrestru fel heneb, gan ei warchod am byth. Yn y 1930au, chwaraeodd YDCW ran fawr wrth gynnig, ymgyrchu dros ac yn y pen draw, creu ein Parciau Cenedlaethol. Yn y llun isod mae un o’n haelodau sefydlu, Clough Williams-Ellis (o Enwogion Port Meirion) yn dangos cynigion Ei Mawrhydi y Brenin Siôr VI a’r Frenhines Elizabeth ar gyfer Parc Cenedlaethol yn Eryri. Cynigiodd YDCW hefyd fod ynysoedd Sgomer, Sgogwm a Dewi yn cael eu gwneud yn noddfeydd adar.
Clough Williams-Ellis yn dangos cynigion Ei Mawrhydi y Brenin Siôr VI a’r Frenhines Elizabeth ar gyfer Parciau Cenedlaethol
LLWYDDIANNAU CYNNAR
Mae’n debyg mai’r dylanwad mwyaf yn y blynyddoedd cynnar oedd dylanwad y Cadeirydd Clough Williams-Ellis a’r Athro Patrick Abercrombie a oedd, pan oedd rhyfel yn fygythiad, yn trafod safleoedd ar gyfer canolfannau hyfforddi milwrol, ffatrïoedd, a meysydd awyr gyda’r Weinyddiaeth Amddiffyn. Roedd YDCW yn cydnabod bod y safleoedd hyn yn hanfodol, ond roedd yn dymuno dylanwadu ar y dyluniad a lleihau’r difrod i’r dirwedd. Llwyddiant mawr i gangen Sir Benfro oedd atal Ystad Ystagbwll rhag cael ei phrynu at ddibenion milwrol gan achosi difrod i glogwyni ysblennydd arfordir Castellmartin a cholli tir amaethyddol da. Ar ôl y rhyfel, cynigiwyd meysydd awyr bomio yn Ynys Llanddwyn a Chwningar Niwbwrch ar Ynys Môn ond fe’u gwrthwynebwyd gan ganghennau lleol ac maent bellach yn rhan o Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA).
CEFNOGI CYMUNEDAU
Mae YDCW bob amser wedi cefnogi cymunedau gwledig. Un enghraifft gynnar oedd y gefnogaeth a roddwyd i brosiect cymunedol yng Nghwm Tawe. Gyda nawdd y Crynwyr, cefnogodd Brynmawr and Clydach Valley Industries Ltd fusnesau bach, gan adfer hen dai a’u golchi nhw â lliw. Roedd hyn yn ddylanwadol o ran y gwaith poblogaidd iawn o olchi tai Aberaeron â lliw. Yn bwysicach, mae YDCW wedi ymgyrchu i achub mwynderau pentrefi, fel ysgolion, swyddfeydd post a gwasanaethau bysiau er mwyn gwarchod cymunedau. Yn ogystal, mae YDCW yn cynnal cystadleuaethau ar gyfer y pentref a gynhelir orau, sy’n annog arfer gorau gyda phwyslais ar gydlyniant cymunedol. Nawr, y prif bryder yw tai newydd – fforddiadwyedd, niferoedd mewn perthynas â maint y gymuned bresennol, eu lleoliad, eu dyluniad a’u heffaith ar gydlyniant cymunedol.
Y CYFYNG GYNGOR AM DWRISTIAETH
Mae twristiaeth yn cyfrannu’n helaeth at gyfoeth Cymru. Mae hefyd wedi achosi cryn ddadlau, yn enwedig ynghylch yr isadeiledd sydd ei angen i ddarparu ar gyfer yr ymwelwyr, o wersylloedd gwyliau i barciau carafanau ac ail gartrefi yn ddiweddarach. Mae YDCW wedi bod yn rhan o’r gwaith o annog arfer gorau ers y 1950au. Mae carafanau, yn enwedig rhai statig, ac ail gartrefi’n cynrychioli pryder parhaus sy’n achosi i brisiau tai godi a chymunedau i chwalu.
FFYRDD AR GYFER Y DYFODOL
Mae’r nifer cynyddol o ymwelwyr wedi golygu bod gan YDCW ddiddordeb arbennig mewn traffig a ffyrdd ers 1939, pan fu’n rhan o’r cynlluniau ar gyfer yr A55 trwy Gonwy. Yn y pen draw, adeiladwyd pont newydd ar ddiwedd y 1950au, er na ddatblygwyd y ffordd arfaethedig ar hyd y cei a’r twnnel o dan Barc Bodlondeb. Erbyn diwedd y 1970au, nid oedd y bont a’r ffordd drwy’r dref yn ddigonol bellach, felly cynigiwyd pont arall. Y Fonesig White, un o aelodau YDCW, awgrymodd y dylid adeiladu twnnel, a dyfalbarhad aelod arall, Cecily Williams-Ellis, a arweiniodd at y datblygiad. Dylanwadodd YDCW ar lawer o gynlluniau ffyrdd eraill, yn fwyaf diweddar cynllun ehangu’r M4 a fyddai wedi cael effaith andwyol ar SoDdGA Gwastadeddau Gwent.
DIWYDIANT A PHŴER
Ddiwedd y 1940au, llwyddodd Cecily Williams-Ellis i wrthwynebu nifer o gynlluniau chwarelyddol yn Sir Gaernarfon, yn enwedig ar Yr Eifl a Chreigiau Eglwyseg, ond mae’r amseroedd yn newid ac yn 2015 rhoddodd cangen Swydd Gaernarfon Wobr Cymru Wledig i Chwarel y Penrhyn am ei gwaith ym maes lleihau a lliniaru difrod i’r dirwedd. Mae pŵer wedi bod yn destun pryder mawr, o bolyn wedi’i leoli mewn man annerbyniol yn Nhregaron yn y 1930au, y cytunodd yr awdurdod lleol i’w symud, i’r prif bryderon heddiw ynghylch tyrbinau gwynt, ffermydd solar a gorsafoedd pŵer niwclear a’u llinellau pŵer cysylltiedig. Ar ôl y rhyfel, bu Cecily Williams-Ellis yn ymgyrchu dros dirlunio wyth cynllun trydan dŵr arfaethedig ar gyfer Gogledd Cymru a’u gwneud mor dderbyniol â phosibl yn weledol.
Yn gynnar yn y 1990au, roedd cangen Sir Benfro yn gwrthwynebu cynllun Gorsaf Bŵer Sir Benfro i ddisodli olew crai am Orimwlsiwn a oedd yn llygru mwy. Ar ôl cryn wrthwynebiad cytunodd National Power i osod gwaith dadsylffwreiddio. Er bod YDCW yn gwrthwynebu ynni niwclear pan gafodd ei gynnig gyntaf yn Nhrawsfynydd, roedd yn bennaf ar sail estheteg a’r llinellau pŵer anochel. Fodd bynnag, cydnabuwyd yr angen i symud oddi wrth danwydd ffosil. Pe bai’r dewis arall yn creithio ynni adnewyddadwy mewn mannau sensitif, penderfynwyd y byddem yn derbyn niwclear. Rydym yn deall yr angen i ffermwyr sy’n cael trafferth arallgyfeirio i wneud bywoliaeth, felly nid ydym yn gwrthwynebu llawer o brosiectau ar raddfa lai sydd o fudd i ffermwyr a chymunedau lleol. Yn ddiweddar, rydym wedi cefnogi nifer o gynlluniau trydan dŵr cymunedol bach a all fod o fudd i gymunedau, drwy roi trydan rhad iddynt ac elw ar eu buddsoddiad. Rydym yn annog ffermydd gwynt ar y môr lle dangoswyd yn ddiweddar bod gwely’r môr yn adfywio o grafu rhwydi treillio. Rydym hefyd yn cefnogi technolegau newydd fel ynni llanw.
Llwyddodd Cecily Williams-Ellis i gael gosod y ceblau trydan o dan Aber Afon Glaslyn ac, yn fwy diweddar, rydym wedi cefnogi Ynys Môn yn Erbyn Peilonau ac wedi perswadio’r CEGB i osod y llinellau newydd o Wylfa B o dan Afon Menai. Llwyddwyd hefyd i herio’r cynllun i osod gwifrau trydan drwy ddyffryn prydferth Meifod yn Sir Drefaldwyn a gweithio’n llwyddiannus gyda’r Grid Cenedlaethol i osod ceblau tanddaearol yn Aber Afon Dwyryd ym Mharc Cenedlaethol Eryri.
GWEITHIO GYDA FFERMWYR
Wrth gwrs, ffermio yw’r dylanwad mwyaf ar ein tirwedd. Mae ein ffermwyr wedi byw drwy gyfnodau anodd a heriol iawn a, gyda Brexit, maent yn parhau i wneud hynny. Rydym yn llawn cydymdeimlad, ond yn yr un modd, rydym yn ceisio atal y brysio, sy’n aml yn ddifeddwl, i gyflwyno prosiectau newydd sy’n ymddangos fel y rhai mwyaf proffidiol; y diweddaraf yw toreth o ffermydd dofednod dwys mewn rhai siroedd, yn enwedig Powys, sy’n cael effaith andwyol ar fioamrywiaeth ac ansawdd dŵr. Yn y pen draw, ffermwyr yw prif geidwaid cefn gwlad ac efallai y byddwn yn dod yn fwyfwy dibynnol arnynt am ein bwyd, felly bydd YDCW yn cefnogi’r sector ffermio lle bynnag y bo modd
DYFODOL GLYWOD
Yn ddiweddar rydym wedi cael rhai ychwanegiadau gwybodus a gweithgar iawn i’n tîm. Diolch iddynt rydym mewn sefyllfa gryfach, o dan ein cadeirydd presennol, Jonathan Colchester, a chyda gwaith caled ymroddgar Ross Evans a Carys Mathews, i barhau i foderneiddio fel y gallwn edrych ymlaen at ddyfodol disglair.
Yn dilyn adolygiad strategol diweddar, rydym bellach wedi cael ailfrandio mawr, sef YDCW yn bennaf: Elusen Cefn Gwlad Cymru, wedi lansio ein gwefan newydd, ac wedi cynnal adolygiad polisi llawn. Mae’r holl gamau hyn wedi’u cymryd i’n gosod ni fel llais annibynnol Cymru wledig. YDCW yw llais cefn gwlad Cymru a’r ffordd wledig o fyw, sy’n hyrwyddwyr dros ac yn ei hamddiffyn.
Gadewch i ni helpu i sicrhau bod hwn yn gefn gwlad ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol!
[instagram-feed feed=1]
